Nỗ lực bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc

       Vùng kinh tế mới Tân Lập, xã Ea Ly, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên có hơn 160 hộ là người dân tộc thiểu số Tày, Nùng. Hơn hai mươi năm bươn chải với vô vàn khó khăn, được sự quan tâm của Đảng, nhà nước, sự nỗ lực của từng người dân, đến nay, đời sống vật chất, tinh thần của người dân nơi đây đã có nhiều đổi thay sâu sắc, nhiều nét văn hóa truyền thống được chú trọng bảo tồn phát huy, trong đó hát then- đàn tính là một điển hình.

Câu lạc bộ hát then, thôn Tân Lập, xã Ea Ly mới được thành lập chưa lâu, nhưng từ chỗ chỉ có 12 thành viên ban đầu, sau gần hai tháng đã thu hút lên gần 40 thành viên. Họ đều là những nông dân. Người nhiều tuổi cũng đã gần 60, người ít tuổi nay mới hai mốt. Không kể tuổi tác, họ đến với nhau ngoài đam mê ca hát là tâm nguyện bảo tồn lưu giữ một loại hình nghệ thuật truyền thống vốn gắn bó từ lâu đời với người dân tộc Tày, Nùng từ những vùng núi cao Tây bắc. Chị Lương Thị Nhẫn, thôn Tân Lập, thành viên ít tuổi nhất trong câu lạc bộ tâm sự: “Em là người nhỏ tuổi nhất, em sinh ra và lớn lên ở vùng kinh tế mới này. Hát then cũng như dân ca các dân tộc khác, cũng là một làn điệu dân ca, dân tộc Tày , Nùng thì làn điệu rất là khác, sâu lắng vào lòng người. Đàn của dân tộc Tày, Nùng em tất thích; do đi học lâu đã ngấm vào trong máu thịt, nghỉ một thời gian nhớ quá, nằm mơ; Em chỉ mơ được đi học hát then, đàn tính thôi”.

            Đến với CLB, bắt buộc mỗi thành viên phải có một cây đàn tính. Đàn tính làm từ quả bầu khô, cần đàn làm bằng gỗ, thẳng đều; dây bằng sợi cước. Ông Nguyễn Đình Sao, Nghệ nhân truyền dạy hát then- đàn tính của câu lạc bộ, đồng thời là thành viên lớn tuổi nhất cho biết, ở lứa tuổi như ông, được các cụ truyền khẩu, truyền tay nên ai cũng biết hát then. Khi vào đây xây dựng kinh tế mới, đời sống khó khăn, nên thế hệ trẻ không có nhiều điều kiện để tiếp cận. Bên cạnh đó, yêu cầu của then là phải vừa hát thật hay, hát được nhiều làn điệu mà còn phải đàn thật ngọt, múa thật dẻo. Ông Sao bày tỏ: “Truyền dạy để các cháu tiếp cận được cái then, để các cháu hát được then, đánh được đàn là điều rất khó. Tôi dùng hết sức để truyền dạy cho con, cho cháu làm sao biết đàn  then, biết hát then và dùng những làn điệu then  để phục vụ cho cộng đồng. Còn bà Lương Thị Hỷ, Chủ nhiệm CLB hát then Tân Lập thì cho biết: “Các thành viên câu lạc bộ là những người nông dân, ban ngày đi làm, chỉ có thời gia tập vào buổi tối. Nhưng chị em vẫn nỗ lực để luyện tập; duy trì môn nghệ thuật, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mình”.

Hát then cổ của của người Tày, Nùng mang đậm tính tâm linh nhưng cũng rất giàu tính nghệ thuật, được sử dụng trong các lễ cúng nhà mới, cúng giải hạn, cúng cầu an… Hát then ngày nay đã đươc các nghệ nhân cải biên, lời bài hát thì rất phong phú. Từ việc mô tả hoạt động lao động sản xuất, những chuyện vui buồn thường ngày trong cuộc sống, đến việc ca ngợi sự đổi thay của quê hương, đất nước, ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu. Hát then giúp họ quyên đi những lo toan vất vả trong cuộc sống, nhân lên niềm vui bên chén rượu sắn nồng của những ngày lễ hội, là sợi dây vô hình kéo mọi người không phân biệt giai tầng, dân tộc đến gần nhau hơn. Ông Phan Thanh Quyền, trưởng Phòng VH-TT, chủ tịch Hội Văn học- Nghệ thuật huyện Sông Hinh nói: “CLB hát then ra đời là một ý nghĩa, bản sắc văn hóa đồng bào các dân tộc được giữ gìn, phát triển. Sau khi làm việc với Đảng ủy xã Ea Ly, thành lập hai câu lạc bộ hát then; tập hợp các nghệ nhân hát then vào để phục vụ cho các nhiệm vụ chính trị ở địa phương, để cho các anh, các chị thế hệ trước truyền dạy cho thế hệ trẻ, đừng để nó mất đi, đặc biệt trong xu thế hộ nhập và phát triển, câu lạc bộ hát then ra đời tạo được phong trào chung toàn huyện”.

Người Tày, Nùng mang theo điệu hát then đến với vùng đất Sông hinh hơn chục năm qua. Nhưng nó mới chỉ dừng lại ở một vài cá nhân và mang tính tự phát. Việc thành lập và duy trì câu lạc bộ hát then góp phần làm phong phú các loại hình văn hóa truyền thống; đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, tinh thần của người dân địa phương, điều quan trọng hơn đó là điều kiện là môi trường thuận lợi cho việc lưu truyền, bảo tồn nét văn hóa đặc sắc của người Tày, Nùng. Đó cũng là tinh thần của Nghị quyết Trung ương 5, khóa VIII, về Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên địa bàn.

Tuy nhiên, để duy trì và phát triển, nhân rộng thì rất cần nhiều hơn nữa sự quan tâm, giúp đỡ của các ngành các cấp. Đó cũng là kiến nghị của Ông Đàm Văn Tuấn, Bí thư chi bộ thôn Tân Lập, đồng thời là  thành viên CLB hát then Tân lập, xã Ea Ly, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên.

VT-NC