Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng tiết hóa "Học mà vui- Vui mà học"

TRƯỜNG THCS TRẦN PHÚ

TỔ LÝ-HÓA-SINH

-------***--------

  

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:

XÂY DỰNG TIẾT HÓA: HỌC MÀ VUI- VUI MÀ HỌC

Người thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Thái 

                                                                                            Hai riêng, Ngày 19/4/2010

I.MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài.

2.Mục đích của đề tài .

Giúp học sinh dễ nhớ, dễ hiểu bài từ đó yêu thích môn hóa hơn.

3.Đối tượng của đề tài.

Giáo viên dạy hóa và học sinh THCS.

4.Phạm vi của đề tài.

Tất cả giáo viên dạy hóa theo chương trình THCS

5.Phương pháp thực hiện đề tài.

Sưu tầm,sáng tác.

6.Nội dung đề tài.

Xây dựng tiết hóa:Học mà vui-vui mà học.

II.NỘI DUNG ĐỀ TÀI.

1.Cơ sở lí luận.

a.Cơ sở pháp lí.

    Căn cứ mục tiêu môn học, cấp học THCS , hoá học là một môn khoa học tự nhiên đòi hỏi phải trang bị hệ thống kiến thức xuyên suốt. Bộ môn này góp phần quan trọng giúp các em bậc THCS nắm vững kiến thức, rèn luyện tư duy hóa học ,là cơ sở ban đầu để học hóa bậc THPT,ĐH và xa hơn nữa là chuẩn bị cho học sinh lao động sản xuất góp phần xây dựng quê hương đất nước.

b.Cơ sở lí luận.

          Nhiệm vụ của người thầy giúp các em nắm vững kiến thức trong chương trình, rèn luyện kỹ năng vận dụng để phát triển tư duy hóa học của học sinh.
Ðể đạt được mục đích trên người thầy dạy bộ môn hóa học phải tạo được hứng thú và niềm vui trong học tập. Trong việc học phải có giải trí, trong việc giải trí phải có sự học, để giúp các em dễ học, dễ hiểu, dể nhớ - đào sâu kiến thức một cách nhẹ nhàng, thoải mái. Ðó là cách học tốt rất phù hợp với lứa tuổi thanh thiếu niên.

c.Cơ sở thực tế .

Qua tìm hiểu thực tế, đa số học sinh thấy môn hóa học là trừu tượng, khô khan, khó hiểu. Giáo viên cần có phương pháp kích thích trí tò mò, lòng ham thích môn học ở các em.

2.Thực trạng của đề tài.

a.Phạm vi nghiên cứu.

Học sinh  lớp 9 trường THCS Trần phú.

b.Thực trạng .

Nhiều học sinh có kết quả học hóa  thấp, không yêu thích môn học, vì cho rằng: khó hiểu.

c.Nguyên nhân của thực trạng.

Giáo viên và học sinh chưa có phương pháp dạy và học tập sáng tạo,phù hợp với đặc thù bộ môn và tâm sinh lí lứa tuổi.

3.Giải pháp.

a.Cơ sở đề xuất.

Tạo niềm vui và hứng thú trong học tập cho học sinh.

b.Giải pháp chủ yếu.

Đưa các câu đố vui, thơ vui,chuyện vui phù hợp vào nội dung tiết học.

c.Tổ chức triển khai.

2) GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Trong thời gian qua, tôi đã sáng tác, sưu tầm các mẩu chuyện vui, câu đố vui, thơ vui phù hợp với nội dung bài học để đố, đọc ,kể cho học sinh nghe nhằm thay đổi không khí học tập, đồng thời giúp học sinh nhớ lâu, hiểu sâu kiến thức hơn.

Dưới đây là một số ví dụ cụ thể:

Để giúp học sinh dễ nhớ khối lượng nguyên tử của một số nguyên tố khi dạy tiết 5,6: Nguyên tố hóa học (Hóa 8) tôi giới thiệu "bài ca khối lượng nguyên tử":

Hiđro là một (1)

Mười hai (12) cột cacbon (C)

Nitơ (N) mười bốn (14) tròn

Oxi (O) trăng mười sáu (16)

Natri (Na) hay láu táu

Nhảy tót lên hai ba (23)

Khiến magie (Mg) gần nhà

Ngậm ngùi nhận hai bốn (24)

Hai bảy (27) nhôm (Al) la lớn

Lưu huỳnh (S) giành ba hai (32)

Khác người thật là tài

Clo (Clo) ba năm rưỡi (35,5)

Kali (K) thích ba chín (39)

Canxi (Ca) tiếp bốn mươi

Năm nhăm mangan cười (40)

Sắt (Fe) đây rồi : năm sáu (56)

Bởi kém kẽm (Zn) sáu năm (65)

Tám mươi (80) brom (Br) nằm

Xa bạc (Ag) một ninh tám (108)

Bari (Ba) buồn chán ngán

Một ba bảy (137) ích chi

Kém người ta còn gì !

Thủy ngân (Hg) hai linh mốt (201

Khi dạy tiết 13,14: Hóa trị (hóa 8) tôi giới hiệu "bài ca hóa trị "để học sinh lựa chọn cách học phù hợp vói bản thân sao cho dễ nhớ nhất:

             Kali (K) , iot (I) , hidrô (H)
Natri (Na) với Bạc (Ag) , Clo (Cl) một loài
Là hoá trị I ai ơi!
Nhớ ghi cho kĩ khỏi hoài phân vân...
Magiê (Mg), kẽm (Zn) với thuỷ ngân (Hg)
Oxi (O) , đồng (Cu) , thiếc (Sn) thêm phần Bari (Ba)
Cuối cùng thêm chú Canxi (Ca)
Hoá trị II nhớ có gì khó khăn !
Này nhôm hoá trị III lần.
In sâu trí nhớ khi cần có ngay.
Cacbon (C), silic (Si) này đây
Có hoá trị IV không ngày nào quên.
Sắt (Fe) kia lắm lúc hay phiền?
II , III lên xuống nhớ liền ngay thôi.
Lại gặp nitơ (N) khó rồi
I , II , III , IV khi thời lên V.
Lưu huỳnh (S) lắm lúc chơi khăm
Xuống II lên IV khi nằm thứ V.
Phot pho (P) nói đến không dư
Có ai hỏi đến thì ừ rằng V.
Em ơi , cố gắng học chăm
Bài ca hoá trị suốt năm cần dùng!.

Khi dạy tiết 40: Tính chất, điều chế ôxi (Hóa 8)  giáo viên ra câu đố:

1.Muối gì chế ôxi

Ở trong phòng thí nghiệm

Là những chất dễ kiếm

Có bán trên thị trường?                                                 Đáp án:KMnO₄, KClO₃

2.Muối gì sắc tím đậm

Pha loãng có màu hồng

Ta thường ngâm rau sống

Rửa vết thương, sát trùng?                                                 Đáp án: KMnO₄

Khi dạy tiết 47: Tính chất, ứng dụng của Hiđro (Hóa 8) giáo viên ra câu đố:

Hai khí gì cùng mẹ

Trái tính ngay từ đầu

Gặp đâu là sinh sự

Không chung sống được lâu?                                                Đáp án:H₂,O₂

Khi dạy tiết 61(Hóa 8) :Độ tan của một số chất trong nước, giáo viên giới thiệu bài thơ "Tính tan của muối":

 Loại muối tan tất cả

Là muối Nitrat

Và muối Axetat

Bất kể kim loại nào

Những muối hầu hết tan

Là Clorua, Sunfat

Trừ Bạc, Chì clorua

Bari, Chì, Sunfat

Những muối không hòa tan

Cacbonat, phốt phát

Suanfua và Sunfit

Trừ Kiềm*, Amôni

Khi dạy tiết 6: Một số Axit quan trọng(hóa học 9) , giáo viên đố:

1. Axit gì nhận biết

Bằng quì tím đổi màu

Thêm vào bạc nitrat

Tạo kết tủa trắng phau?                                                        Đáp án:HCl

2. Axit gì cùng sắt

Tạo muối sắt 2, 3

Tùy điều kiện dung dịch

Còn làm sắt trơ ra?                                                            Đáp án: H₂SO₄

3. Axit gì không bền

Có tên không thấy mặt

Điều chế muối cho kiềm

Cùng oxit tương tác?                                                         Đáp án: H₂CO₃

4. Axit gì đa chức

Có trong nước quả tranh

Vắt ra thêm đường ngọt

Uống giải khát ngon lành                                                 Đáp án: axit xitric            

Khi dạy tiết 15: Một số muối quan trọng (hóa học 9) , giáo viên đố:

1. Muối gì làm thuốc súng

Sức công phá phi thường

Nhưng các bà nội trợ

Lại dùng làm lạp xường?                                                  Đáp án:  KNO3

2. Muối gì khi bị thiếu

Với lượng chẳng là  bao                     

Mà gây bệnh bướu cổ

Nơi xã biển, vùng cao?                                                   Đáp án: muối iôt

3. Muối gì làm ra xút

Nhưng cần nhất khi ăn

Tạo sô đa :phương pháp

Gắn với tên Leblanc?                                                   Đáp án:NaCl

4. Muối gì tạo váng cứng

Trên mặt nước hố vôi

Đàn kiến qua lại được

Với bỏ lại sinh sôi?                                                       Đáp án:CaCO₃

Khi dạy tiết 16: Phân bón hóa học (hóa học 9) , giáo viên đố:

1. Muối gì trong cơn mưa

Hình thành nhờ tia chớp

Làm lúa chiêm phất cờ

Khi lấp ló đầu bờ?                                                        Đáp án: muối nirat

2. Muối gì chứa kali

Giúp cho cây chịu hạn

Tăng cường hấp thụ đạm

Tạo ra nhiều bột đường?                                              Đáp án:KCl,K₂SO₄,K₂CO₃

3. Muối gì khi hòa tan

Nó thu nhiệt rất nhanh

Làm cốc đựng dung dịch

Nước đóng băng ngoài thành                                        Đáp án:NH₄NO₃

Khi dạy tiết 23 : Dãy hoạt động hóa học của kim loại (hóa học 9) , giáo viên giới thiệu cách học dãy điện hóa:

 K,     Na,     Ba,     Ca,    Mn,    An,    Zn,     Fe,    Ni,     Sn,     Pb,     H,    Cu,   

Khi   nào     bạn     cần    may     áo      záp    sắt    năng   sang   pháp  hỏi  cửa   

Hg,    Ag,    Pt,     Au.

hàng   á       phi     âu.

Khi dạy tiết 31, 32: Clo (hóa học 9) , giáo viên đố:

1. Muối gì dùng tẩy trắng

Mang nặng mùi clo

Bảo quản nơi dâm mát

Mong bạn hãy nhớ cho?                                                 Đáp án: NaClO    

2. Muối gì trên thương mại

Gọi thuốc tẩy Javel

Dùng trong ngành sợi ,dệt

Chắc nhiều bạn đã quen?                                              Đáp án: NaClO    

Khi dạy tiết 34: Các oxit của cacbon (hóa học 9), giáo viên đố:

Khí gì có tính độc

Là thành phần khí than

Vẫn thường được ứng dụng

Trong ngành luyện thép gang                                        Đáp án:CO

Khi dạy tiết 46: Etilen  (hóa học 9), giáo viên đố:

Khí gì mà phân tử

Có một liên kết đôi

Một chút dùng kích thích

Quả xanh đã chín rồi.                                                    

Khi dạy tiết 48: Benzen (hóa học 9) , giáo viên chốt:

Benzen là hợp chất vòng

Dễ thế, khó cộng anh không nhớ à

Oxi hóa- khử khó mà

Tính chất hóa đó gọi là tính thơm.

Khi dạy tiết 55: Axit Axetic (hóa học 9), giáo viên đố:

Axit gì bạn ơi

Lên men từ rượu nhạt

Thiếu nó xin đừng mời

Những món ngon nem, chả?                       

Khi dạy tiết 58: Chất béo (hóa học 9) , giáo viên đố:

Muối gì nhờn như sáp

Đóng bánh gọi xà phòng

Xưa dùng để giặt rửa

Nhưng ngày nay ít dùng                          

...

                                             

3.RÚT KINH NGHIỆM

          Những câu đố vui,thơ vui hóa học trên có thể sử dụng một cách linh họat trong các tiết ôn tập, tổng kết chương, học kì hay các buổi sinh hoạt ngoại khóa để kiểm tra, hệ thống hóa kiến thức cho học sinh cũng mang lại hiệu quả.

          4) KẾT LUẬN

          Thời gian qua,tôi đã dùng các câu đố , mẩu chuyện vui thích hợp trong giảng dạy hóa học nhằm giúp cho học sinh yêu thích và say mê bộ môn hóa học hơn, giúp cho các em mở rộng và đào sâu kiến thức một cách nhẹ nhàng, thoải mái nhưng rất sâu sắc và phát huy tính tìm tòi, sáng tạo của học sinh.

Kết quả: Sau khi áp dụng sáng kiến, đa số học sinh không còn thấy khô khan , nhàm chán khi học hóa.

          Các em  thấy yêu thích môn học hơn, nhớ kiến thức lâu hơn.

          Tỉ lệ học sinh khá giỏi tăng, học sinhh yếu kém giảm.

          Tuy có rất nhiều cố gắng nhưng bước đầu chắc không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Rất mong và trân trọng ý kiến đóng góp của các bạn đồng nghiệp để  đề tài sáng kiến này được phong phú và hoàn thiện hơn .

                                                                                                                                              Người viết:

                                                                  Nguyễn Thị Hồng Thái

PHẦN ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CÁC CẤP

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.Hóa học vui - Tác giả: PGS,TS Nguyễn Xuân Trường.

2.Mạng internet.