Lễ mừng tuổi- Nét văn hóa truyền thống tiêu biểu cần bảo tồn.

Cúng ché 7 mừng tuổi (ảnh Tuyền Đề)

Vào mùa khô, khi lúa đã đầy nhà, rẫy đang lên xanh tốt, người Ê Đê tranh thủ thời gian rảnh rỗi này để tổ chức các lễ hội mang tính cộng đồng như cúng nhà mới, cúng bến nước, trong đó đáng kể và phổ biến nhất ở các buôn làng đó là lễ mừng tuổi.

Theo phong tục của người Ê Đê, khi người con trai trong nhà biết tự mình làm nương, phát rẫy, trỉa bắp, trồng lúa; biết đi rừng chặt củi, săn bắn là được bố mẹ  hoặc anh chị làm lễ mừng tuổi trưởng thành. Từ nhiều ngày trước, gia chủ chuẩn bị sắn nhiều vật dụng như trống, chiêng, làm dàn treo chiêng, để trống, cây lê ô trước bậc thang, khiel, bầu nước... Lễ mừng tuổi lớn khôn có nhiều cấp bậc, trong đó lớn nhất là cúng ché 7, gia chủ cần phải chuẩn bị hàng chục ché rượu và một con heo thiến nặng 100 kg để cúng và đãi dân làng.

Ảnh Tuyền Đề

          Lễ mừng tuổi diễn ra trong bốn ngày, ngày thứ nhất, gia chủ chuẩn bị một ché rượu cho thày cúng báo với Giàng, thần núi, thần sông về việc sắp tổ chức lễ mừng tuổi của gia đình. Sáng hôm sau, ngay từ tinh mơ, khi các thú rừng còn đang ngủ, người dân trong buôn đang say giấc, người được mừng tuổi đến bến nước của buôn tắm rửa sạch sẽ thể hiện sự trang trọng trước khi vào nghi lễ chính thức và lấy một bầu nước đem về nhà.

Tắm bến nước- Nghi thức không thể thiếu trong lễ mừng tuổi
Ảnh Tuyền Đề

Trong ngày chính thức, một phần thịt heo được cắt từ đuôi đến đầu được cột trang trọng giữa nhà trước một dãy ché dài. Chiêng trống nổi lên, thày cúng mời Giàng, thần về chứng giám và trao sức mạnh cho người làm lễ.

Với người Ê Đê, nước là cội nguồn của cuộc sống, nước còn giúp con người tẩy rửa những tội lỗi, những ngu si để trở thành người mạnh mẽ, thông minh và khôn khéo. Vì vậy một lần nữa, người được cúng mừng tuổi lại được đưa ra bến nước đầu buôn tắm, mang theo nhiều vật dụng biểu hiện sức mạnh như dao, dựa, khiel; mọi người nhảy múa điệu Chinh krứ đón mừng sự trưởng thành của một người con của buôn làng. Đến nhà, người mẹ đã chờ sẵn để chờ con trai báo công.

Mổ heo cúng và đãi dân làng. Ảnh Tuyền Đề

Xuyên suốt trong lễ mừng tuổi lớn khôn, người thầy cúng đã cầu mong cho chàng nhận được sự truyền nối sức mạnh truyền thống của bộ tộc mình. Mọi người trao vòng gửi gắm niềm tin và hy vọng sức mạnh của chàng trai giúp bảo vệ và xây dựng buôn làng phát triển. Sau khi đã hoàn thành, người được làm lễ trưởng thành tạ ơn bố mẹ, hoặc anh chị một con bò mổ thịt cùng chiêu đãi dân làng.

Bỏ qua những hạn chế, lễ mừng tuổi của người Ê Đê tạo sự gắn kết trong cộng đồng, thể hiện khát vọng cuộc sống tràn đầy sức khỏe, bình yên và hạnh phúc. Ngày nay, mừng tuổi vẫn còn diễn ra phổ biến, tuy nhiên đã có biểu hiện pha tạp như mở nhạc để nhảy thay vì tiếng trống, tiếng kèn, người biết đánh cồng chinh cũng ít dần; một số vật dụng phục vụ trong lễ mừng tuổi như Trống cái, Khiel, bầu nước… ngày càng hiếm. Vì vậy rất cần thiết có chính sách bảo tồn lễ mừng tuổi, một nét văn hóa truyền thống tiêu biểu của người Ê Đê đúng theo tinh thần nghị quyết TW 5 của Đảng đã đề ra.

V. Thùy