Hội thi đẽo tượng gỗ và chế tác nhạc cụ huyện Sông Hinh năm 2012

Sáng ngày 12/12/12, tai trung tâm văn hóa thể thao, huyện Sông Hinh tổ chức hội thi nghệ thuật đẽo tượng gỗ và chế tác nhạc cụ dân tộc năm 2012. Đây là một trong các chương trình nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Sông Hinh.

Thuyết trình tác phẩm tại hội thi

          Với chủ đề, Nghệ thuật các dân tộc thiểu số đồng hành cùng đất nước, hội thi đã thu hút 18 nghệ nhân (chủ yếu là người Ba Na, Ê Đê) đến từ các 5 đơn vị: xã Ea Bar, Sơn Giang, Ea Bia, Ea Trol và xã Sông Hinh. Vật liệu dùng để chế tác là những thứ có sắn như tre, lứa, gỗ…; Mặc dù yêu cầu phương tiện dùng để chế tác hoàn toàn thô sơ, truyền thống như dao, rừu, dựa, đục, lửa… nhưng với bàn tay khéo léo, chỉ trong khoảng thời gian ngắn, nhiều tác phẩm tượng gỗ phản ánh sinh động cuộc sống đã được hình thành. Tiêu biểu trong đó như: Tượng voi, tượng người đánh trống trong lễ hội của Y Thiện, xã Sơn Giang; Tượng người ngồi khóc, tượng nồi, lư cối giã gạo của ma Jun, Ma Ngâu, ma Ngoanh xã Ea Bar; Tượng người giã gạo của Ma Thú, xã Sông Hinh hay tượng Người giữ rẫy, tượng con khỉ của Ma Tác, xã Ea Trol…Phần lớn các loại hình trên hiện diện tại nhà mả mỗi khi có người trong buôn làng mất. 

          Theo những nghệ nhân, đồng bào Ba Na cũng giống như Ê Đê luôn có quan niệm rằng, người sống ở về ban ngày, còn người chết ở về ban đêm của thế giới bên kia; họ cũng cần sự chăm sóc khi như khi còn sống nên phải chia của cải, vật dụng thiết yếu trong sinh hoạt. Và cũng để thể hiện tình cảm của người sống, những tượng gỗ được coi là vật tượng trưng để phục vụ cho người đã chết. Tiêu biểu ở đây là tượng phụ nữ đang giã gạo, kèm theo nồi đồng, bếp lửa để nấu cơm; người đàn ông cầm cung tên đi săn bắt thú rừng làm thức ăn, tượng người đánh trống để mua vui trong các lễ hội; hoặc cũng có khi là hình ảnh người phụ nữ mặt buồn rầu thể hiện lòng tiếc thương của người đang sống với người đã khuất. Bên cạnh đó, các con vật thân quen,  như voi để làm công cụ sản xuất; những chú khỉ thông minh, nhanh nhẹn vừa làm bầu bạn vừa giúp chủ nhân canh giữ bảo vệ tài sản, mùa màng nương rẫy…

          Bên cạnh tượng gỗ, nhiều nhạc cụ truyền thống của đồng bào dân tộc được chế tác tỷ mỉ, công phu, như Chinh Coóc của Ma Phin, xã Ea Bar; Đàn K Ni, đàn Goong Ba Na 5 dây của Y Mẻ xã Sơn Giang; Sáo đất, đàn goong 13 dây của Oi Lức và Ma Cao xã Ea Bia; Chinh Nam của Oi Tiên, xã Sông Hinh. Trong đó có nhiều nhạc cụ mà đến nay người chế tác ra nó và có thể biểu diễn thuần thục được chỉ tính đầu ngón tay như Đinh Guih, Tơ Ky của Oi B lứ, xã Ea Trol.

          Tiêu biểu  và ấn tượng nhất ở đây vẫn là bộ nhạc cụ Đinh tút của nhóm nghệ nhân Mí Lát, xã Ea Bar; bằng những kinh nghiệm của mình, họ đã lựa chọn nhiều ống lồ ô to nhỏ khác nhau để tạo ra những âm thanh trầm bổng khác nhau; và để âm thanh đạt đến độ tinh tế, họ đã sử dụng nước, thêm vào hoặc bớt đi để điều chỉnh theo ý muốn. Nó đặc biệt còn ở chỗ, Đinh Tút cần có sự phối hợp nhuần nguyễn, ăn ý của tập thể 5 hoặc 7 người để tạo ra bản nhạc vui hoặc buồn tùy theo từng lễ hội.

          

          Qua hai ngày thi, đã có 21 tác phẩm nghệ thuật cơ bản đã hoàn thành, phản ánh sinh động đời sống vật chất, tinh thần ở vùng đồng bào dân tộc. Theo đánh giá của ban tổ chức, mặc dù lần đầu tiên tổ chức và vào ở thời điểm cuối năm bận rộn, nhưng hội thi sáng tác nghệ thuật đã nhận được sự hưởng ứng sôi nổi, nhiệt tình, lao động miệt mài của đông đảo nghệ nhân.

         

Qua hội thi này, các tác phẩm có chất lượng sẽ được bảo tồn, lưu giữ, tuyên truyền nhằm phát huy tinh thần dân tộc, niềm đam mê những giá trị văn hóa truyền thống và phát triển nhân rộng trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số; đồng thời tiếp tục phát hiện, bồi dưỡng, động viên những nghệ nhân tiếp tục sáng tác, cống hiến, phổ biến rộng rãi những kinh nghiệm, kỹ năng của mình đã có cho các thế hệ mai sau.

                                                                   Văn Thùy