Đề thi môn Triết: Câu 1: Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức; Ý nghĩa phương pháp luận và vận dụng tại địa phương đơn vị?

Chủ nghĩa duy vật Mac xít, đỉnh cao của chủ nghĩa duy vật trong lịch sử nhân loại đã giải quyết một cách đúng đắn và khoa học về mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức trên quan điểm thực tiễn.

Chủ nghĩa duy vật Mac xít hình thành và phát triển từ cuối những năm 40 do C.Mác và Ph Ăng ghen thực hiện trên cơ sở nghiên cứu tư tưởng của nhân loại trên nhiều lĩnh vực từ thời cổ đại cho đến xã hội đương thời cùng với các hoạt động thực tiễn. Đến cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, các ngành khoa học tự nhiên phát triển mạnh; đặc biệt là vật lý học, do thiếu vững chắc về phương pháp luận triết học đã rơi vào tình trạng khủng khoảng thế giới quan, bị các nhà triết học duy tâm lợi dụng, đả phá tư tưởng duy vật.

Tổng kết những thành tựu khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, đồng thời trên cơ sở kế thừa tư tưởng của C. Mác và Ph. Ăngghen, Lê Nin đã dưa ra định nghĩa kinh điển, hoàn chỉnh nhất cho đến ngày nay về vật chất: “Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”.

Bên cạnh đó, chủ nghĩa duy vật Mac xít đã có những quan điểm khoa học về ý thức. Khác với các quan điểm đối lập như: với duy tâm cho là ý thức do thần thánh, thượng đế gán vào con người, ý thức là ý thức chủ quan của con người; Thì chủ nghĩa duy vật  Mác dựa trên những thành tựu  nghiên cứu các ngành khoa học sinh lý học thần kinh, khẳng định ý thức có nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc xã hội. Nguồn cốc tự nhiên bao gồm bộ óc con người và thế giới vật chất; bộ óc người ví như cơ quan, bộ máy sản sinh ra ý thức, được coi là bộ máy hoàn chỉnh tinh vi nhất; thế giới vật chất đóng vai trò là nội dung của ý thức. Còn các yếu tố xã hội như Lao động  và ngôn ngữ là phương tiện truyền tải ý thức. Nguồn gốc tự nhien là yếu tố cần còn xã hội là yếu tố đủ để hình thành lên ý thức con người, cùng với bản chất phản ánh thế giới khách quan vào bộ óc người một cách năng động sáng tạo đã làm cho ý  thức con người không ngừng phát triển. Điều này đã được chứng minh thực tế ở một số trường hợp người rừng. Khi một đứa bé bị lực giữa rừng từ nhỏ, cách lý với xã hội loài người khi trưởng thành đã không tạo ra được ý thức người mà chỉ có bản năng sống của động vật.

Từ những khái niệm trên, chủ nghĩa duy vật Mac xít đã giải quyết đúng đắn và khoa học về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức. Theo đó vật chất luôn quyết định ý thức và có tác động trở lại, có thể là tác động tích cực, cũng có thể là tác động tiêu cực.

Theo triết học Mac- Lê Nin, suy cho cùng vật chất quyết định ý thức, đó là tiền đề, là nguồn  nguồn gốc cho sự ra đời, tồn tại và phát triển của ý thức. Điều đó đã đức chứng minh từ các yếu tố hình thành ý thức như: Não người (một dạng cụ thể của vật chất), Lao động (hoạt động vật chất), Thế giới vật chất và ngôn ngữ (coi như vỏ vật chất). Bên cạnh đó  Những điều kiện khách quan của vật chất đã làm nảy sinh ý thức. VD Ở việt nam có điều kiện tự nhiên nhiều sống suối, độ đốc lớn, làm nảy sinh ý thức xây dựng nhà máy thủy điện.  Điều kiện vật chất như thế nào thì ý thức như thế đó; vật chất quyết định nội dung ý thức. VD cs 100 triệu thì có ý thức làm gì với 100 triệu ấy. Dựa vào thu nhaaph của gia đình mới tính toán đầu tư con cái học hành…

Vật chất vận động phát triển thì ý thức do nó sinh ra cũng vận động  và biến đổi theo. Nói cách khác vật chất quyết định khuynh hướng vận động của ý thức. Ý thức  phản ánh vật chất, muốn phản ánh đúng đủ thì phải vận động biến đổi theo. Thực tế chứng minh Việt nam trước, trong và sau đổi mới. Trong giai đoạn 1975 đến 1886, chúng ta vận hành cơ chế tập trung bao cấp(đây được coi là điều kiện vật chất, điều kiện xã hội), điều đó làm tư tưởng nhân dân  cũng nhỏ lẻ, manh mún, rời rạc, bảo thủ, mang tính nói chung, không chỉ riêng một bộ phận (cấp dưới ỷ lại cấp trên, lao dông tập thể không nhiệt tình… ) Sau đối mới, chuyển kinh tế tập trung bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng XHCN, bản thân mỗi con người năng động nhạy bén lên, cạnh tranh; chuyển từ tính bảo thủ trì trệ, tụ động sang nhạy bén năng động, dám nghĩ, dám làm để bảo đảm ự tồn tạo và phát triển. Đối với Đảng, trước đổi mới đề cao tập thể thì sau đổi mới vai trò của cá nhân, thủ trưởng được đề cao gắn trách nhiệm… 

Ý thức do vật chất sinh ra và quyết định, song ý thức lại có tính độc lập, tương đối, có sự tác động trở lại đối với vật chất. Sự tác động đó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm, cản trở sự phát triển ở một mức độ nhất định đối với sự biến đổi của vật chất. Khi ý thức nắm bắt được bản chất của sự vật hiện tượng, qui luật vận động, quá trình tồn tại… từ đó hình thành lên mục tiêu đúng, phương pháp đúng, tạo ra giải pháp tác động cùng chiều, nhờ vậy có tác động thúc đẩy vật chất đó phát triển mạnh mẽ hơn. Ví dụ như chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước trong thời kỳ đổi mới đất nước sau năm 1986 về sản xuất nông nghiệp (đó là ý thức); Trước đó Đảng ta đã nhận định, nước ta có điểm xuất phát thấp, lạc hậu, phần lớn là nông nghiệm; để đi lên công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần xuất phát từ nông nghiệp. Thực tế đã chứng minh, sau một thời gian ngắn chủ trương đã đi vào cuộc sống, đất nước từ chỗ thiếu ăn hiện nay đã trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Đó là nhờ nhận thức đúng, chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta. Ngược lại, khi ý thức không hiểu , không nắm bắt được qui luật vận động thì sẽ tác động ngược chiều lại, kìm hãm phá hủy điều kiện vật chất. Cụ thể như, sau giải phóng năm 1975, chúng ta đã có tư tưởng chủ quan là: đã thắng được những đế quốc mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ thì việc gì chúng ta cũng làm được, điều đó đã nảy sinh tư tưởng nóng vội xây dựng xã hội chủ nghĩa mà chưa xây dựng nền tảng cơ sở vật chất, phát triển kinh tế hai thành phần(quóc doanh và tập thể, mà thực chất hai thành phần đó là một). Trên mười năm xây dựng, không những kinh tế, xã hội không phát triển mà thậm chí còn rơi vào khủng hoảng, lạm phát cao, nhân dân luôn trong tình trạng đói ăn, thiếu mặc.

Ý thức kìm hãm trong giới hạn nhất định, vượt qua đó, vật chất sẽ quyết định ý thức; mặc dù trong thời kỳ bao cấp trước năm 1986, trong đội ngũ cán bộ Đảng, nhà nước ta nhiều người đã có tư tưởng đổi mới trong sản xuất hàng hóa, tư tưởng đối mới trong cơ chế chính sách để tạo sự bức phá phát triển kinh tế, xã hội, điều đó cho thấy, suy cho cùng vật chất luôn tác động đến ý thức.

Ý thức đúng đắn khoa học sẽ là tác động thúc đẩy; tính khoa học càng cao thì ý thức càng tác động mạnh. Bên cạnh đó triết học Mác- Lê Nin còn cho rằng, ý thức còn thụ thuộc khả năng vận dụng tri thức của con người; phụ thuộc sự phát triển của chế độ xã hội, phụ thuộc trình độ phát triển kinh tế; phụ thuộc giai cấp thống trị. Nhà Bác học No Ben chế tạo ra nguyên tử; nhưng nếu phụ thuộc giai cấp thống trị tiến bộ sẽ là tác động tích cực cho xã hội như sản xuất điện hạt nhân; nhưng nếu ngược lại, giai cấp thống trị phản động làm bom chiến tranh giết người và hủy hoại môi trường.    

            Từ giải quyết đúng đắn, khoa học mối liên hệ giữa vật chất và ý thức trên quan điểm thực tiễn chúng ta rút ta quan điểm khách quan của phương pháp luận khoa học và cách mạng sau đây:

Một là: Vật chất quyết định cả về nguồn gốc, nội dung và khuynh hướng vận động phát triển của ý thức, do đó trong nhận thức và hoạt động thực tiễn , chúng ta phải xuất phát từ thực tế khách quan (xuất phát từ điều kiện, hoàn cảnh, khả năng của chúng ta) để đưa ra ý thức. Ngoài xuất phát từ điều kiện , hoàn cảnh cần phải tôn trọng các qui luật khách quan.

Ba là: Ý thức do vật chất sinh ra và quyết định, song ý thức lại có tính độc lập tương đối, có sự tác động trở lại đối với vật chất. Do đó trong nhận thức và trong hoạt động thực tiễn cần phải phát huy tính năng động, sáng tạo của ý thức, phát huy vai trò nhân tố con người để tác động, cải tạo hiện thực khách quan.

Bốn là: Để nâng cao tính năng động chủ quan cần phải nâng cao trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trình độ chính trị; Phát huy lòng nhiệt tình cách mạng và bản sắc văn hóa dân tộc.

Từ những quan điểm khách quan về nhận thức đó, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Sông Hinh đã vận dụng sáng tạo vào việc phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng, đặc biệt là trong việc thực hiện Chương trình quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Chương trình quốc gia xây dựng nông thôn mới là một chủ chương lớn của Đảng và Nhà nước ta, mục tiêu là huy động mọi nguồn lực nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần nhân dân lên một tầm cao mới. Thực hiện chương trình này, huyện Sông hinh có hai xã được chọn làm thí điểm. Trên cơ sở khách quan, Đảng, chính quyền huyện nhà đã bám sát vào thực tiễn, nắm chắc điều kiện hoàn cảnh kinh tế, văn hóa, caon người trình độ khả năng của nhân dân ở các xã trọng huyện. Từ đó chọn xã Sơn Giang và xã Ea Ly để chỉ đạo điểm. Xã sơn Giang phần lớn là người kinh, đời sống nhân dân tuy còn thấp nhưng ổn định, nhân dân cần cù chịu khó,  tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng nhà nước; trong sản xuất có diện tiichs trồng lúa nước, có diện tích tròng sắn, mía… phù hợp là đơn vị tiêu biểu để cọn làm điểm xây dựng noongthoonmowis đối với xã người kinh. Còn xã Ea Ly phù hợp để chọn làm điểm đối với các xã dân tộc vì ở đây người dân tộc thiểu số chiếm phần lớn và nhiều dan tộc anh em cùng sinh sống. Tuy điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu thốn nhưng xã Ea Ly có tiềm nang đất đai màu mỡ, thích hợp phát triển các cây công nghiệp ngán và dài ngày như sắn, mía, cà phê, cao su, mắc ca.

Để thực hienj có hiệu quả, chính quyền huyện, xã đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền để cán bộ và nhân dân hiểu, tạo sự đồng thuận trong quá trình thực hiện. Đặc biệt là coi trọng công tác đào tạo nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn nghiệp vụ; trình đọ chính trị… Nhiều trí thức trẻ được đào tạo chính qui đưa về các địa phương này bổ nhiệm vào các nhiệm vụ phù hợp; phần lớn cán bộ địa phương đã và đang được đào tạo đại học; phần lớn đã có trình độ sơ cấp, trung cấp chính trị, nhiều cán bộ chủ chốt đã có trình độ cao cấp chính trị… Nhờ vậy nhan tố con người trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo ở các địa phương này đã ddowcj phát huy tối đa, thông qua những việc làm nang nổ, đầu tàu, gương mẫu, linh hoạt, sáng tạo được đông đảo quần chúng nhân dân đồng tình noi theo.  Nhờ vậy, mới qua hai năm triển khai, đến nay các địa phương này đã có 9/19 tiêu chí nông thôn mới được thực hiện hoàn thành. Có những chỉ tiêu khó như môi trường đã được nhân dân ủng hộ và thực hiện. VD như ở xã Sơn Giang, Đảng ủy xã đã nhân rộng mô hình dân vận khéo Chi hội phụ nữ thôn Nam Giang “5 không ba sạch”; tham gia mô hình này, chị em phụ nữ thôn Nam Giang quét dọn vệ sinhđịnh kỳ đường làng ngõ xóm, thu gom rác thải về nơi qui định. Đến nay hầu hết các thôn trong xã đã có tổ tình nguyện thu gom rác thải; ý thức bảo vệ môi trường đã được đông đảo nhân dân hưởng ứng. Nhờ vậy chỉ tiêu về môi trường- ddowcj coi là một trong những chỉ tiêu khó thực hiện, được xã Sơn giang thực hiện thành công trongnawm 2012. Về kinh tế đã có chuyển biến rõ nét, nhiều diện tích thâm canh, có tưới nước đã cho năng suất gấp rưỡi so với trước kia; các cây công nghiệp dài ngày như cà phê cao su đã khẳng định vị thế, trở thành cây trồng chủ lực xóa đói giảm nghèo vươn lên làm giàu cho các hộ dân. Hộ đói không còn, hộ nghèo ngày càng giảm, nhiều người đã xây được nhà cao tầng, mua xe ô tô du lịch bằng chính bàn tay, sức lực ngay trên quê hương mình. Bên cạnh đó nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc được bảo tồn phát huy như văn hóa cồng chiêng của người Ê đê ở buôn Zô, Lễ cấp sắc của người Dao ở thôn Tân Bình, xã Ea Ly…

Tại hội nghị sơ kết hai năm triển khai thực hiện chương trình quốc gia xây dựng nông thôn mới ở huyện Sông Hinh nhiều đại biểu đã phát biểu khẳng định có được kết quả ban đầu đáng phấn khở như vậy là nhờ có sự bám sát cơ sở, nắm rõ được điều kiện, hoàn cảnh thực tế ở từng địa phương từ đó đưa ra những chủ trương định hướng phù hợp, đáp ứng yêu cầu, mong mỏi và được nha dân nhiệt tình ủng hộ. Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ có trình độ, nhiệt tình, tâm huyết, sáng tạo và luôn đi đầu trong từng cử chỉ, việc làm đã tạo được niềm tin yêu của nhân dân.

Tóm lại với nèn tảng tư tưởng triết học Mac L Nin, đất nước ta đã dành nhiều thang lợi to lớn trong công cuộc giải phóng dân tộc, giải phóng con người, gần đây nhất là 30 năm đổi mới đất nước, với các chương trình lớn như Chương trình quoocsgia xây dựng nông thôn mới. Điều đó một lần nữa chúng ta thêm tự hào về con đường cách mạng mà Đảng, Bác hồ đã chọn. Chủ nghĩa duy vật Mac xít vẫn là cơ sở, là hạt nhân của thế giới quan khoa học hiện đại.